تحلیل تاثیر تعمیق مالی بر اقتصاد سایه در ایران طی ۴ دهه: با تاکید بر بازارهای مالی و موسسات مالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه اقتصاد نظری، دانشکده اقتصاد، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

بازار مالی به ‌عنوان یکی از بخش‌های اصلی اقتصادی، پیوند نزدیکی با اقتصاد سایه دارد. در این پژوهش، نخست حجم اقتصاد سایه در ایران با استفاده از روش علل چندگانه-آثار چندگانه (MIMIC) در دوره زمانی ۱۳۶۰ تا ۱۴۰۰برآورد شد که دارای میانگین ۸۱/۱۶ درصد در دوره زمانی پژوهش است. سپس اثر تعمیق بازارهای مالی و موسسات مالی به طور مجزا بر حجم اقتصاد سایه با رهیافت خودرگرسیونی با وقفه‌های گسترده مورد بررسی و آزمون قرار گرفت. یافته‌های حاصل از برآورد مدل در بلندمدت حاکی از آن است که تعمیق بازارهای مالی با اثری منفی بر اقتصاد سایه همراه است در حالیکه تعمیق موسسات مالی به شکل مثبت بر حجم اقتصاد سایه اثرگذار است. در ارتباط با اثرگذاری مثبت تعمیق موسسات مالی بر حجم اقتصاد سایه در ایران می‌توان چنین اذعان داشت که ایران کشوری در حال توسعه است و نمی‌تواند منابع بیشتری را به توسعه موسسات مالی خود اختصاص دهد و موسسات مالی کارایی مناسب را ندارند، لذا موسسات مالی نتوانسته‌اند در خدمت بخش واقعی اقتصاد و سرمایه‌گذاری قرار بگیرند. همچنین افزایش تعمیق موسسات مالی به دلیل عدم اعتماد و شفافیت و نقص‌های ساختاری بانکی در حال حاضر، نمیتواند منجر به رشد بخش رسمی و در نهایت تنزیل حجم اقتصاد سایه گردد بلکه حجم آنرا افزایش خواهد داد. یافته‌های دیگر آنکه بار مالیاتی مستقیم بر حجم اقتصاد سایه اثری مثبت و معنادار دارد اما درجه باز بودن تجاری اثر معناداری بر حجم اقتصاد سایه در ایران ندارد. همچنین لازم به ذکر است تفاوت چشم‌گیری در اندازه اثرگذاری مثبت بار مالیاتی مستقیم برحجم اقتصاد سایه نسبت به سایر متغیرهای مدل وجود دارد. بنابراین باید بهینه‌یابی نرخ‌های مالیاتی مستقیم جهت کنترل حجم اقتصاد سایه در راستای تخصیص بهینه منابع و باز توزیع درآمد در کشور صورت گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


دژپسند, فرهاد و بخارایی, ریحانه. (1395). بررسی رابطه توسعه مالی و رشد اقتصادی در ایران بر اساس الگوی اقتصاد کلان پساکینزی. اقتصاد مالی، ۱۰(۳۴)، 59-92.
رهنمای رودپشتی، فریدون، تقوی، مهدی، و شاهوردیانی، شادی. (1392). تعمیق مالی و توسعه نظام مالی. دانش مالی تحلیل اوراق بهادار (مطالعات مالی)، 6(17)، 15-28.
شهاب، محمدرضا، و پژویان، جمشید. (1394). ارتباط بین اقتصاد سایه ای و رشد اقتصادی: یک تحلیل تجربی با استفاده از سیستم معادله های پنل همزمان. اقتصاد مالی (اقتصاد مالی و توسعه)، 9(30)، 1-27.
فلیحی، نعمت، و بخارائی، ریحانه. (1396). بررسی اثر عمق مالی بر رشد اقتصادی در ایران. اقتصاد مالی (اقتصاد مالی و توسعه)، 11(38)، 63-80.
Al-Yousif, Y. K. (2002). Financial development and economic growth: another look at the evidence from developing countries. Review of financial economics11(2), 131-150.
Antunes, A.R. and Cavalcanti, T.V. (2007),Start up costs, limited enforcement and the hidden economy”, European Economic Review, 51, pp. 203-224.
Bashlakova, V., & Bashlakov, H. (2021). The study of the shadow economy in modern conditions: Theory, methodology, practice. The Quarterly Review of Economics and Finance81, 468-480.
Bayar, Y., & Ozturk, O. F. (2016). Financial Development and Shadow Economy in European Union Transition Economies. Managing Global Transitions: International Research Journal14(3).
Blackburn, K., Bose, N., & Capasso, S. (2005). Financial development, financing choice and economic growth. Review of Development Economics9(2), 135-149.
Capasso, S., & Jappelli, T. (2013). Financial development and the underground economy. Journal of Development Economics101, 167-178.
Chen, M. 2007, Rethinking the Informal Economy: Linkages with the Formal Economy and the Formal Regulatory Environment. Working paper n. 46. United Nations, Department of Economic and Social Affairs.
Dabla-Norris, E., M. Gradstein, and G. Inchauste. (2008). “What causes firms to hide output? The Determinants of Informality,” Journal of Development Economics, Vol. 85, pp. 1–27.
Dell’Anno, R. (2008). What is the relationship between unofficial and official economy? An analysis in Latin American countries. European Journal of Economics, Finance and Administrative Sciences12(8), 185-203.
Enste, D. H. (2003). Shadow economy and institutional change in transition countries. The informal economy in the EU accession countries: size, scope, trends and challenges to the process of EU enlargement. Centre for the Study of Democracy, Sofia, 81-113.
Galli, R., & Kucera, D. (2003). Informal employment in Latin America: Movements
Goel, R. K., Saunoris, J. W., & Schneider, F. (2017). Growth in the Shadows: Effect of the Shadow Economy on U.S. Economic Growth over More Than a Century. IZA Discussion Papers 10705, Institute of Labor Economics (IZA).
Goldberg, P. K., & Pavcnik, N. (2003). The response of the informal sector to trade liberalisation. Journal of Development Economics, 72(2), 463-496. https://doi.org/10.1016/S0304-3878(03)00116-0
Goldsmith, R. (1969). Financial Structure and Development New Haven, Yale University Press.
   Gutmann, P. (1979). Statistical illusions. Mistaken poliges. Challenge, 14–17, vol. November/December.
Hajilee, M., & Niroomand, F. (2021). Is there an asymmetric link between the shadow economy and the financial depth of emerging market economies?. The Journal of Economic Asymmetries23, e00193.
Hamori, S., & Hashiguchi, Y. (2012). The effect of financial deepening on inequality: Some international evidence. Journal of Asian Economics23(4), 353-359.
Ho, C. Y., Huang, S., Shi, H., & Wu, J. (2018). Financial deepening and innovation: The role of political institutions. World Development109, 1-13.
Kar, S., & Marjit, S. (2001). Informal sector in general equilibrium: Welfare effects of trade policy reforms. International Review of Economics and Finance, 10(3), 289–300. https://doi.org/10.1016/S1059-0560(01)00088-0
   Kaufmann, D., & Kaliberda. (1996). Integrating the unofficial economy into the dynamics of post socialist economies: A framework of analyses and evidence, policy research working paper. Washington, D.C: The World bank.
King, R. G., & Levine, R. (1993). Finance and growth: Schumpeter might be right. The quarterly journal of economics108(3), 717-737.
   Kiyotaki, N., & Moore, J. (2005). Financial deepening. Journal of the European Economic Association, 3(2-3), 701-713.
La Porta, R., & Shleifer, A. (2008). The unofficial economy and economic development (No. w14520). National Bureau of Economic Research.
Marjit, S., & Acharrya, R. (2003). International trade, wage inequality and the developing economy-A general equilibrium approach. Physica-Springer Vergas.
Marshal, A (1890). “Principles of Economics”. London: Macmillan
Mhadhbi, K., & Terzi, C. (2022). Shadow economy threshold effect in the relationship finance–growth in Tunisia: A nonlinear autoregressive distributed lag approach. Journal of International Development34(3), 636-651.
Moore, B. J. (1986). Inflation and financial deepening. Journal of development Economics20(1), 125-133.
Moser, C. O. (1978). Informal sector or petty commodity production: dualism or dependence in urban development?. World development6(9-10), 1041-1064.
Nguyen, Diep Van; & Duong, My Tien Ha. (2021). Shadow economy, corruption and economic growth: an analysis of BRICS countries. The Journal of Asian Finance, Economics and Business8(4), 665-672.
Nnanna, O. J. and Dogo, Mela (1998) Structural Reform, Monetary Policy and Financial Deepening: The Nigerian Experience, Economic and Financial Review, Vol. 36 No. 2, June. Pp 1-29.
over business cycles and the effects of worker rights (Vol. 145). Geneva,, Switzerland: International Institute for Labour Studies.
Popiel, P.A. (1990) Developing Financial Markets International Finance Corporation, Washington.
Porter, R. (1966) The Promotion of Banking Habit and Economic Development, Journal of Development Studies Vol. 1. No. 4 August.
Portes, A., Castells, M., & Benton, L. A. (1989). The informal economy: Studies in advanced and less developed countries. (No Title).
Rezazadeh, A., & Fattahi, F. (2017). The Impact of Financial Development on Shadow Economy in Iran: Tests for Cointegration with Structural Break. Journal of Economic Research (Tahghighat- E- Eghtesadi)52(3), 619-639. doi: 10.22059/jte.2017.63307
Schneider, F. (2005). Shadow economies around the world: what do we really know?. European Journal of Political Economy21(3), 598-642.
Schneider, F., & Bajada, C. (2003). The size and development of the shadow economies in the Asia-pacific (vol. 0301) Department Of Economics, Johannes Kepler University Linz. Working Paper.
Schneider, M. F., & Enste, D. (2000). Shadow economies around the world: Size, causes, and consequences (No. 0–26). Washington, DC: International Monetary Fund.
Schumpeter, J. A. (1942). “Capitalism, Socialism and Democracy”. London: Allen and Unwin
SHAHBAZI, K., HASANZADEH, K., & Khoshkhabar, V. (2020). Asymmetric Effects of Shadow Economy on Financial Development in Iran: NARDL Approach.
Shaw, Edward (1973) Financial Deepening in Economic Development, London, Oxford University Press.
Slesman, L., Baharumshah, A. Z., & Azman-Saini, W. N. W. (2019). Political institutions and finance-growth nexus in emerging markets and developing countries: A tale of one threshold. The Quarterly Review of Economics and Finance72, 80-100.
Soares, C., & Afonso, O. (2019). The non-observed economy in Portugal: The monetary model and the MIMIC model. Metroeconomica, 70(1), 172–208.
   Tanzi, V. (1983). The underground economy in the United States: Annual estimates, 1930–1980. pp. 283–305. IMF-Staff Papers, vol. 30:2.
Williams, C. C. (2006). The Hidden Enterprise Culture: Entrepreneurship in the Underground Economy. Cheltenham, UK: Edward Elgar Publishing.