تأثیر نامتقارن رانت نفت بر بدهی‌های عمومی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته دکتری اقتصاد بخش عمومی دانشگاه لرستان

چکیده

با توجه به افزایش قابل‌توجه بار بدهی‌های عمومی در ایران طی سال‌های گذشته و با توجه به موضوع وابستگی بودجه دولت به درآمدهای حاصل از فروش نفت، این مطالعه به بررسی آثار نامتقارن کوتاه‌مدت و بلندمدت رانت نفت بر بدهی‌های عمومی در ایران طی سال‌های 1400-1375 پرداخته است. به این منظور، از آزمون هم‌انباشتگی کرانه‌های تعمیم‌یافته و برآوردگر خودرگرسیون با وقفه‌های توزیعی غیرخطی (NARDL) استفاده شده است. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که اثر کوتاه‌مدت و بلندمدت تکانه‌های افزایشی سهم رانت نفت از تولید ناخالص داخلی بر سهم بدهی‌های عمومی از تولید ناخالص داخلی (شاخص بار بدهی‌های عمومی)، منفی و معنادار و این اثرگذاری برای تکانه‌های کاهشی، مثبت و معنادار است؛ به‌گونه‌ای که اندازه آثار تکانه‌های افزایشی، کوچک‌تر از آثار تکانه‌های کاهشی است (تأیید آثار نامتقارن). نتایج آزمون علیت گرنجری نامتقارن نیز وجود یک رابطه علی از سمت تکانه‌های افزایشی بار بدهی‌های عمومی به تکانه‌های افزایشی سهم رانت نفت از تولید ناخالص داخلی را نشان می‌دهد که مؤید این موضوع است که سطوح بالای بدهی‌های عمومی در کشور منجر به استخراج و فروش سریع‌تر منابع نفتی می‌شود. بر اساس سایر نتایج، رشد اقتصادی اثر منفی و معنادار، سهم مخارج مصرفی از تولید ناخالص داخلی اثر مثبت و معنادار و تورم اثر بی‌معنا بر بار بدهی‌های عمومی در ایران داشته‌اند. بر این اساس، تنظیم و محدود نمودن سطح استقراض عمومی در طول دوره‌های رونق درآمدهای نفتی، انتقال درآمدهای منابع طبیعی از طریق سیستم مالی به بخش واقعی و اتخاذ سیاست‌های ضدفساد برای جلوگیری از انحراف و اتلاف درآمدهای نفتی در جهت اثرگذاری بیشتر رانت نفت بر بدهی‌های عمومی و از طرفی کنترل بدهی‌‌های عمومی و مدیریت صحیح نسبت بدهی به تولید ناخالص داخلی در جهت کاهش سرعت استخراج و فروش منابع نفتی، مهم‌ترین توصیه‌های سیاستی این پژوهش را تشکیل می‌دهند.

کلیدواژه‌ها


آرمن، عزیز؛ صلاح‌منش، احمد و شالیاری، فرزانه. (1399). بررسی اثر آستانه‌ای بدهی‎ عمومی بر رشد اقتصادی با استفاده از مدل رگرسیون آستانه‎ای: شواهد از کشورهای منتخب. برنامه‌ریزی و بودجه، 25(1)، 29-51. doi:10.29252/jpbud.25.1.29
جعفری، محمد؛ گل‌خندان، ابوالقاسم؛ محمدیان‌منصور، صاحبه و میری، اعظم‌السادات. (1395). تأثیر آستانه‌ای بدهی‌های خارجی بر رشد اقتصادی کشورهای گروه D8: مدل رگرسیون انتقال ملایم پانلی (PSTR). اقتصاد و توسعه منطقه‌ای، 23(11)، 120-89. https://doi.org/10.22067/erd.v23i11.51119
صادقی، سیدکمال و تدین، شهاب (1400). بررسی اثر بدهی عمومی بر رشد اقتصادی در کشورهای منتخب اسلامی. اقتصاد و بانکداری اسلامی، 10(37)، 68-45. URL: http://mieaoi.ir/article-1-1098-fa.html
عزتی، مرتضی؛ سیف، اله‌مراد؛ مهرگان، نادر، ملکی شهریور، مجتبی. (1395). اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت درآمدهای نفتی بر فساد اقتصادی در ایران. پژوهش‌های اقتصادی، ۱۶(۲): 98-73. URL: http://ecor.modares.ac.ir/article-18-12147-fa.html
صادقی عمروآبادی، بهروز، و هوشمندی، حمید. (1400). تحلیل اثرات نابرابری درآمدی بر بدهی عمومی دولت در کشورهای عضو اوپک: رویکرد آستانه‌ای پانل. پژوهش‌ها وسیاست‌های اقتصادی، ۲۹(۹۷)، 313-۳۳۵. URL: http://qjerp.ir/article-1-2746-fa.html  
کمیجانی، اکبر و ورهرامی، ویدا. (1391). برآوردی از نقش عوامل مؤثر بر کسری بودجه در ایران. راهبرد، 21(3)، 42-27.doi: 20.1001.1.10283102.1391.21.3.1.7
گل‌خندان، ابوالقاسم. (1395). تأثیر تکانه‌های مثبت و منفی قیمت نفت بر شاخص قیمت سهام در ایران (آیا این اثرگذاری نامتقارن است؟). سیاست‌های مالی و اقتصادی، ۴(۱۵)، 114-8. URL: http://qjfep.ir/article-1-389-fa.html
گل‌خندان، ابوالقاسم و محمدیان‌منصور، صاحبه. (1399). تأثیر متقاطع تمرکززدایی مالی و فساد بر کسری بودجه در ایران: رویکرد رگرسیون هم‌انباشتگی کانونی (CCR). بررسی مسائل اقتصاد ایران، 7(شماره 1 (شماره پیاپی:13))، 295-277.  dio:10.30465/CE.2020.5956
منتظری، جلال. (1397). عوامل تعیین‌کننده اندازه بدهی دولت در اقتصاد ایران: شواهد جدید از الگوی خودتوضیح با وقفه‌های گسترده (ARDL). بررسی مسائل اقتصاد ایران، 5(شماره 2 (شماره پیاپی:10))، 105-124.
مولایی، محمد و عبدیان، مرضیه. (1397). بررسی عوامل موثر بر کسری بودجه ایران در سال‌های 1368-1394. برنامه‌ریزی و بودجه، ۲۳(۱)، ۷۸-۵۹. URL: http://jpbud.ir/article-1-1681-fa.html
 
Achua, S.K., Yusuf, M. & Wakdok, S.S. (2022). Nonlinear public debt and resource rent nexus in highly indebted resource-rich sub-Saharan economies: Evidence from Nigeria, Resources Policy, 79. doi.org/10.1016/j.resourpol.2022.102983
Alesina, A., Roubini, N. & Cohen, G.D, (1997). Political cycles and the macro economy. Cambridge: The MIT Press.
Ampofo, G.M.K., Jinhua, C., Bosah, P.C., Ayimadu, E.T. & Senadzo, P. (2021). Nexus between total natural resource rents and public debt in resource-rich countries: A panel data analysis, Resources Policy, 74. doi.org/10.1016/j.resourpol.2021.102276
Appiah-Kubi, S.N.K., Malec, K. & Phirt, J. (2022). Key drivers of public debt Levels: Empirical evidence from Africa. Sustainability, 14(3), 1220. https://doi.org/10.3390/su14031220
Arman, A., Salahmanesh, A. & Shalyari, F. (2020). Investigating the threshold effect of public debt on economic growth ‎using threshold regression model: Evidence from selected countries. Planning and Budgeting, 25(1), 29-51. doi:10.29252/jpbud.25.1.29 (In Persian)
Atiqasani, G., Nairobi, N. & Darmawan, A. (2022). Determinants of public debt ratio in Middle-Income countries, Jurnal Ekonomi dan Pembangunan, 12(2), 168-182. doi. https://doi.org/10.12928/optimum.v12i2.6352
Bougharriou, N., Benayed, W. & Gabsi, F.B. (2018). How does democracy affect public debt? Evidence from the Arab world. Economics Discussion Papers, No. 2018-54, Kiel Institute for the World Economy (IfW Kiel). doi:10.7910/DVN/68MATY
Calitz, E., Steenekamp, T.J. & Siebrits, F.K. (2019). Public Economics. Cape Town, Oxford University Press Southern Africa (Pty) Limited.
Ezzati, M., Seif, A., Mehregan, N. & Maleki Shahrivar, M. (2016). The short- and long-run effects of oil revenues on economic corruption in Iran. The Economic Research, 16(2):73-98. URL: http://ecor.modares.ac.ir/article-18-12147-fa.html (In Persian)
Forslund, K., Lima, L. & Ugo, P. (2011). The determinants of the composition of public debt in developing and emerging market countries. Review of Development Finance, 1(3–4), 207–222. https://doi.org/10.1016/j.rdf.2011.09.004
Fukunaga, I., Komatsuzaki, T. & Matsuoka H. (2020). Inflation and public debt reversals in advanced economies. The World Bank. https://doi.org/10.1111/coep.12537
Golkhandan A. (2017). Impact of positive and negative oil shocks on the stock price index in Iran (Is this impact asymmetric?). Quarterly Journal of Fiscal and Economic Policies, 4(15), 89-114. URL: http://qjfep.ir/article-1-389-fa.html (In Persian)
Golkhandan, A., & Mohammadian Mansoor, S. (2020). The cross-effect of fiscal decentralization and corruption on budget deficit in Iran: A Canonical Co-Integration Regression (CCR) approach. Journal of Iranian Economic Issues7(1), 277-295. doi: 10.30465/ce.2020.5956 (In Persian)
Granger, C.W. & Yoon, G. (2002). Hidden co-integration, University of California, Working Paper. doi:10.2139/ssrn.313831
Guscina, A. (2008). Impact of macroeconomic, political, and institutional factors on the structure of government debt in emerging market countries. IMF Working Papers 08/205, International Monetary Fund. doi:10.5089/9781451870633.001
Hatemi-J, A. (2003). A new method to choose optimal lag order in stable and unstable VAR models. Applied Economic Letters, 10, 135-137. https://doi.org/10.1080/1350485022000041050
Hatemi-J, A. (2012). Asymmetric causality tests with an application. Empirical Economics, 43, 447-456. doi: 10.1007/s00181-011-0484-x
Hatemi-J, A. & Uddin, G.S. (2012). Is the casual nexus of energy utilization and economic growth asymmetric in the US? Economic Systems, 36, 461-469. https://doi.org/10.1016/j.ecosys.2011.10.005
Hlongwane, N.W. & Daw, O.D. (2022). Determinants of public debt in South Africa: A Regime-Switching Approach. International Journal of Economics and Finance Studies, 14(1). Online at https://mpra.ub.uni-muenchen.de/113203/
Jafari, M., Golkhandan, A., Mohammadian Mansoor, S., & Miry, A. (2016). The threshold effects of the external debt on the economic growth in eight developing countries: Panel Smooth Transition Regression (PSTR) model. Journal of Economics and Regional Development, 23(11), 89-120. doi: 10.22067/erd.v23i11.51119 (In Persian)
Karadam, D.Y. (2018). An investigation of nonlinear effects of debt on the growth. The Journal of Economic Asymmetries, 18(1). https://doi.org/10.1016/j.jeca.2018.e00097
Kaufmann, D. (2010). Can corruption adversely affect public finances in industrialized countries? Working paper.
Kamijani, A. & Varahrami, V. (2012). Assessing the role of various factors causing budget deficit in Iran. Strategy21(3), 27-42. doi: 20.1001.1.10283102.1391.21.3.1.7 (In Persian)
Law, S.H., Ng, C.H., Kutan, A.M. & Law, Z.K. (2021). Public debt and economic growth in developing countries: Nonlinearity and threshold analysis. Economic Modelling, 98, 26-40. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2021.02.004
Lederman, D. & Maloney, W.F. (2006). Natural resources, neither curse Nor Destiny. The World Bank. http://dx.doi.org/10.1596/978-0-8213-6545-8
Manzano, O. & Rigobon, R. (2001). Resource curse or debt overhang? National bureau of economic research.
Melina, G., Yang, S.S. & Zanna, L. (2016). Debt sustainability, public investment, and natural resources in developing countries: the DIGNAR model. Economic Modelling, 52, 630-649. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2015.10.007
Mihalyi, D. & Scurfield, T. (2020). How Africa’s prospective petroleum producers fell victim to the resource curse? The Extractive Industries and Society, 8, 220-232. https://doi.org/10.1016/j.exis.2020.11.003
Mohamadian Mansoor, S. & Golkhandan, A. (2015). The influence of military spending on external debt in IRAN. Financial Economics, 9(32), 139-168. doi: 20.1001.1.25383833.1394.9.32.8.3 (In Persian)
Montazeri, J. (2019). The determinants of government debt size in Iran's economy: New evidence from an ARDL Approach. Journal of Iranian Economic Issues5(2), 105-124. (In Persian)
Mowlaei, M. & Abdian, M. (2018). Determinants of government’s budget deficit in Iran: 1989-2015. Planning and Budgeting, 23(1), 59-78. URL: http://jpbud.ir/article-1-1681-fa.html (In Persian)
Narayan, P. (2005). The saving and investment nexus for China: Evidence from co-integration Tests. Applied Economics, 37(17), 1979-1990. doi:10.1080/00036840500278103
Narayan, P. K. & Narayan, S. (2005). Estimating income and price elasticities of imports for Fiji in a co-integration framework, Economic Modelling, 22(3), 423-438.  https://doi.org/10.1016/j.econmod.2004.06.004
Okwoche, P. &Nikolaido, E. (2022). Determinants of external, domestic, and total public debt in Nigeria: The role of conflict, arms imports, and military expenditure. Defence and Peace Economics. https://doi.org/10.1080/10242694.2022.2145709
Pesaran, M.H., Shin, Y. & Smith, R.J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships, Journal of Applied Econometrics, 16(20), 289-326. doi:10.1002/jae.616
Rogoff, K. (1990). Political budget cycles. American Economic Review, Vol. 80. https://www.jstor.org/stable/2006731
Sachs, J.D. & Warner, A.M. (1997). Sources of slow growth in African economies. J. Afr. Econ, 6(3), 335-376. https://doi.org/10.1093/oxfordjournals.jae.a020932
Sadeghi, S.K. & Tadayon, S. (2022). Investigating the effect of public debt on economic growth in selected Islamic countries. Islamic Economics and Banking, 10(37), 45-68. URL: http://mieaoi.ir/article-1-1098-fa.html (In Persian)
Sadeghi Amroabadi, B. & Hooshmandi, H. (2021). Analyzing the effects of income inequality on public debt in OPEC member states by threshold panel. Journal of Economic Research and Policies; 29(97): 313-335. URL: http://qjerp.ir/article-1-2746-fa.html (In Persian)
Sadik-Zada, E.R. (2016). Oil abundance and economic growth (Vol. 70). Logos Verlag Berlin GmbH.
Sadik-Zada, E.R. & Gatto, A. (2019). Determinants of the public debt and the role of the natural resources: A cross-country analysis, FEEM Working Paper No. 4.2019.
Sam, C., McNown, R. & Goh, S. (2019). An augmented autoregressive distributed lag bounds test for co-integration. Economic Modelling, 80, 130-141. doi:10.1016/j.econmod.2018.11.001.
Sargent, T.J. & Hall, G. J. (2010). Interest rate risk and other determinants of post WWII US government debt/GDP dynamics. Meeting Papers. doi. org/10.3386/w15702.
Shin, Y., Yu, B. & Greenwood-Nimmo, M. (2014). Modeling asymmetric co-integration and dynamic multipliers in a nonlinear ARDL Framework, In W. Horrace, & R. Sickles (Eds.), The Festschrift in Honor of Peter Schmidt.: Econometric Methods and Applications (pp. 281-314). Springer. https://doi.org/10.1007/978-1-4899-8008-3__9.
Sovacool, B.K. (2016). Countering a corrupt oil boom: energy justice, natural resource funds, and São Tomé e Príncipe's Oil Revenue Management Law. Environmental Science & Policy, 55, 196-207. https://doi.org/10.1016/j.envsci.2015.09.015
Veiga, J.L., Ferreira-Lopes, A. & Sequeira, T.N. (2019). Public debt, economic growth, and inflation in African economies. South African Journal of Economics, 84(2), 294-322. https://doi.org/10.1111/saje.12104
Wahed, A. (2017). Determinants of external debt: A panel data analysis for oil and gas exporting and importing countries. International Journal of Economics and Financial Issues, 7(1), 234-240. Available at http: www.econjournals.com
Wang, W., Ning, Z., Shu, Y., Riti, J.S. & Riti, M.K. (2023). Natural resource rents and public debts nexus in African resource-rich and most indebted nations: Issues with aggregation bias. Resources Policy, 82. https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2023.103409
Wang, H., Zhang, P., Li, Z., Liu, S. & Zhou, S. (2021). Association between natural resources and government debt: a cross-country study, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3985367 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3985367