رابطه بین تحریم های اقتصادی ، فساد و کیفیت محیط زیست

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

سمنان - روبروی پارک سوکان - پردیس شماره یک - دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اداری، گروه اقتصاد

چکیده

کیفیت محیط زیست نقش مهمی در سلامت انسان و وضعیت اجتماعی و اقتصادی جامعه دارد. افزایش آلودگی هوا به همراه تغییرات آب و هوایی به یکی از چالش‌های پیش روی دولت برای رسیدن به هدف توسعه پایدار تبدیل شده است. این مقاله اثرات تحریم و فساد بر کیفیت محیط زیست در ایران را مورد مطالعه قرار می‌دهد. به دنبال تحریم‌ها، دولت مجبور به تغییر در الگوی تخصیص منابع می‌شود و هزینه‌های ضروری جای هزینه‌های مربوط به توسعه زیر ساخت‌های اقتصادی و حفاظت از منابع طبیعی را می‌گیرند که بر این اساس کیفیت محیط زیست تحت تاثیر قرار می‌گیرد. همچنین تحریم‌ها فرصت‌های رانت جویی را به دلیل محدودیت‌های تجاری برای گروه‌های ذینفع فراهم می‌کند و در نهایت موجب گسترش فعالیت‌های غیر قانونی و فساد اقتصادی می-شوند. نتایج حاصل از تخمین مدل معادلات ساختاری مبتنی بر حداقل مربعات جزیی در دوره 1996 تا 2021 نشان می‌دهد اولاٌ تحریم های اقتصادی، از طریق محدود کردن ظرفیت‌های اقتصادی و تغییر اولویت‌های اقتصادی دولت، بر کیفیت محیط زیست اثر منفی و معنی‌دار داشته است. ثانیا گسترش فساد اقتصادی به کیفیت محیط زیست صدمه وارد کرده و در افزایش آلودگی‌های زیست محیطی اثر معنی‌داری داشته است ثالثا تحریم از کانال فساد، منجر به تخریب محیط زیست شده که بدین ترتیب کیفیت محیط زیست در ایران به طور مستقیم و غیر مستقیم تحت تأثیر تحریم‌های اقتصادی قرار گرفته است. نتایج مقاله بر چند بعدی بودن مسأله کیفیت محیط زیست اشاره دارد که بر اساس آن عوامل مختلف اقتصادی و سیاسی مثل فساد سیاسی، کیفیت دولت، تحریم آن‌را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

بانک مرکزی ج. ا. ایران. (1403). نماگرهای اقتصادی، تهران: انتشارات بانک مرکزی ج. ا. ایران. https://cbi.ir/category/EconomicTrends_fa.aspx
شاه‌بداغی، راحله؛ مرادی، مجید؛ گرجی‌زاده، داود. (1402). «تأثیر فساد مالی بر پایداری زیست‌محیطی در شرکت‌‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران». اقتصاد مالی، 17(62)، 15-34. https://journals.iau.ir/article_700116.html
صابرپور، علی؛ اخوان‌فرد، مسعود؛ مسعود، غلامحسین. (1400). «آثار تحریم‌ها بر انتقال فناوری‌های زیست‌محیطی در حقوق بین‌الملل با تأکید بر مسئلۀ ایران». حقوق پزشکی، 15(56)، 299-316. http://ijmedicallaw.ir/article-1-1078-fa.html
عرب‌مازار یزدی، علی؛ قاسمی، عبدالرسول؛ رشیدی‌کیا، مرضیه. (1396). «بررسی آثار فساد و بی‌ثباتی سیاسی بر عملکرد محیط‌زیست (مطالعۀ موردی: کشورهای منتخب خاورمیانه)». پژوهش‌‌های محیط‌زیست، 8(15)، 77-86. https://www.iraneiap.ir/article_52185.html
فهیمی‌فرد، سید محمد. (1399). «بررسی آثار ناشی از تحریم‌های اقتصادی بر شاخص‌های زیست‌محیطی ایران (رهیافت مدل خودرگرسیون برداری ساختاری SVAR)». مدل‌سازی اقتصادسنجی، 5(3)، 93-119. https://jem.semnan.ac.ir/article_4747.html
محمدی، تیمور؛ مؤمنی، فرشاد؛ سزیده، مینا. (1396). «تأثیر فساد بر وضعیت محیط‌زیست». مطالعات و سیاست‌های اقتصادی، 4(1)، 107-132. https://economic.mofidu.ac.ir/article_32482.html
مشهدی، علی؛ رشیدی، مهناز. (1394). «تأثیر تحریم‌‌های وضع‌شده علیه ایران بر محیط‌زیست، انرژی و انتقال تکنولوژی از منظر حقوق بین‌الملل». پژوهش حقوق عمومی، 16(46)، 103-123. https://journals.atu.ac.ir/article_1385.html
همتی، لیلا؛ عمادزاده، مصطفی؛ رنجبر، همایون. (1397). «بررسی اثرات مستقیم و غیرمستقیم فساد مالی و اداری بر آلودگی هوا در ایران؛ رویکرد خودرگرسیون با وقفه‌های توزیعی». اقتصاد مقداری، 15(2)، 83-110. https://doi.org/10.22055/jqe.2018.22665.1687
 
Aghapour Sabbaghi, M. & Naeimifar, A. (2022). “Analysis of import substitution policy with an emphasis on environmental issues based on environmental input–output (EIO) model”. Environment, Development and Sustainability, 1-33. https://doi.org/10.1007/s10668-021-02024-5
Alhassan, A.; Issa Taha, A. & Haseki, M. I. (2023). “Sanctions and economic growth: Do sanction diversity and level of development matter?” Heliyon, 9(9), e19571. http://dx.doi.org/10.1016/j.heliyon.2023.e19571
Amoh, J. K.; Ofori-Boateng, K.; Nsor-Ambala, R. & Anarfo, E. B. (2023a). “Revisiting the tax evasion and corruption–economic development nexus in Ghana: fresh evidence from a SEM approach”. Journal of Economic and Administrative Sciences, (ahead-of-print). https://doi.org/10.1108/JEAS-01-2023-0020
Amoh, J. K.; Ofori-Boateng, K.; Nsor-Ambala, R. & Bugri Anarfo, E. (2023b). “Tax efforts and tax evasion–economic development Nexus. Does institutional quality matter?” Cogent Economics & Finance, 11(2), 2243174. https://doi.org/10.1080/23322039.2023.2243174
Arabmazar Yazdi, A.; Ghasemi, A. R. & Rashidikia, M. (2017). “Effects of Corruption and Political Instability on Environmental Performance; a Case Study of Selected Countries in the Middle East”. Environmental Researches, 8(15), 77-86. [In Persian]. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.20089597.1396.8.15.13.9
Bazrafshan, A. (2025). “The impact of US economic sanctions on corporate innovation and fraud. Public Administration and Development”. Public Administration and Development, 45(1), 56-74. https://doi.org/10.1002/pad.2077
Central Bank of the Islamic Republic of Iran. (2024). Economic Indicators. Tehran: Central Bank of the Islamic Republic of Iran Publications. [In Persian]. https://cbi.ir/category/EconomicTrends_fa.aspx
Chen, Z.; Hao, X. & Zhou, M. (2022). “Does institutional quality affect air pollution?” Environmental Science and Pollution Research, 29(19), 28317-28338. https://doi.org/10.1007/s11356-021-17934-0
Chin, W. W. (1998). “The partial least squares approach to structural equation modeling”. In Marcoulidess, G.A. (ed.), Modern Methods for Business Research, 295–336. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates Pub.
Coppedge, M.; J. Gerring, C. H.; Knutsen, S. I.; Lindberg, J.; Teorell, D.; Altman, D.; . . . Ziblatt, D. (2020). V-dem [country-year/country-date] dataset v9. Varieties of Democracy (V-Dem) Project. https://doi.org/10.23696/vdemds20
Dash, G. & Paul, J. (2021). “CB-SEM vs PLS-SEM methods for research in social sciences and technology forecasting”. Technological Forecasting and Social Change, 173, 121092. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2021.121092
Dizaji, S. F. (2014). “The effects of oil shocks on government expenditures and government revenues nexus (with an application to Iran's sanctions)”. Economic Modelling, 40, 299-313. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2014.04.012
Fahimifard, S. M. (2020). “Studying the Effect of Economic Sanctions on Iran's Environmental Indexes (SVAR Approach)”. Journal of Econometric Modelling, 5(3), 93-119. [In Persian]. https://doi.org/10.22075/jem.2020.21451.1504
Fotourehchi, Z. (2020). “Are UN and US economic sanctions a cause or cure for the environment: Empirical evidence from Iran”. Environment, Development and Sustainability, 22(6), 5483-5501. https://doi.org/10.1007/s10668-019-00434-0
Fu, Q.; Chen, Y. E.; Jang, C. L. & Chang, C. P. (2020). “The impact of international sanctions on environmental performance”. Science of the Total Environment, 745, 141007. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2020.141007
Gibbons, E. & Garfield, R. (1999). “The impact of economic sanctions on health and human rights in Haiti, 1991-1994”. American journal of public health, 89(10), 1499-1504. https://doi.org/10.2105/AJPH.89.10.1499
Gutmann, J.; Neuenkirch, M. & Neumeier, F. (2021). “Sanctioned to death? The impact of economic sanctions on life expectancy and its gender gap”.  Development Studies, 57(1), 139-162. https://doi.org/10.1080/00220388.2020.1746277
Hair, J. F.; Ringle, C. M. & Sarstedt, M. (2011). “PLS-SEM: Indeed a silver bullet”. Journal of Marketing theory and Practice, 19(2), 139-152. https://doi.org/10.2753/MTP1069-6679190202
Hatipoglu, E.; Soytas, M. A. & Belaïd, F. (2023). “Environmental consequences of geopolitical crises: The case of economic sanctions and emissions”. Resources Policy, 85, 104011. https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2023.104011
Hemati, L.; Emadzadeh, M. & Ranjbar, H. (2018). “Direct and indirect effects of corruption on pollution in Iran; By ARDL approach”. Quarterly Journal of Quantitative Economics, 15(2), 83-110. [In Persian]. https://doi.org/10.22055/jqe.2018.22665.1687
Henseler, J. & Sarstedt, M. (2013). “Goodness-of-fit indices for partial least squares path modeling”. Computational statistics, 28, 565-580. https://doi.org/10.1007/s00180-012-0317-1
Henseler, J.; Ringle, C. M. & Sinkovics, R. R. (2009). “The use of partial least squares path modeling in international marketing”. In New challenges to international marketing. Emerald Group Publishing Limited.
Heyes, A. & Saberian, S. (2024). “Pollution and learning: causal evidence from Obama’s Iran sanctions”. Journal of Environmental Economics and Management, 125, 102965. https://doi.org/10.1016/j.jeem.2024.102965
Hu, H.; Chen, D.; Chang, C. P. & Chu, Y. (2021). “The political economy of environmental consequences: A review of the empirical literature”. Journal of Economic Surveys, 35(1), 250-306. https://doi.org/10.1111/joes.12396
Hwang, Y.; Kim, C. B. & Yu, C. (2024). “The effect of corruption on environmental quality: evidence from a panel of CIS countries”. Journal of the Knowledge Economy, 15(1), 2836-2855. https://doi.org/10.1007/s13132-023-01236-6
Iranmanesh, S.; Salehi, N. & abdolmajid Jalaee, S. (2021). “Using the fuzzy logic approach to extract the index of economic sanctions in the Islamic Republic of Iran”. MethodsX, 8, 101301. https://doi.org/10.1016/j.mex.2021.101301
Kamali, T.; Mashayekh, M. & Jandaghi, G. (2016). “The impact of economic sanctions on corruption in target countries: a cross country study”. World Scientific News, 2(45), 276-291.
Khalid, U.; Ali, M. T.; Okafor, L. & Sanusi, O. I. (2024). “Do sanctions affect the environment? The role of trade integration”. Research in Globalization, 8, 100191. https://doi.org/10.1016/j.resglo.2023.100191
Kim, Y. (2019). “Economic sanctions and child HIV”. The International Journal of Health Planning and Management, 34(2), 693-700. https://doi.org/10.1002/hpm.2727
Le, H. T. & Hoang, D. P. (2022). “Economic Sanctions and Environmental Performance: The Moderating Roles of Financial Market Development and Institutional Quality”. Environmental Science and Pollution Research, 29(13), 19657-19678. https://doi.org/10.1007/s11356-021-17103-3
Lektzian, D. & Souva, M. (2007). “An institutional theory of sanctions onset and success”. Journal of Conflict Resolution, 51(6), 848-871. https://doi.org/10.1177/0022002707306811
Lisciandra, M. & Migliardo, C. (2017). “An empirical study of the impact of corruption on environmental performance: Evidence from panel data’. Environmental and resource economics, 68(2), 297-318. https://doi.org/10.1007/s10640-016-0019-1
Lv, Z. & Gao, Z. (2021). “The effect of corruption on environmental performance: Does spatial dependence play a role?”. Economic Systems, 45(2), 100773. https://doi.org/10.1016/j.ecosys.2020.100773
Madani, K. (2020). “How international economic sanctions harm the environment”. Earth's Future, 8(12), e2020EF001829. https://doi.org/10.1029/2020EF001829
Madani, K.; AghaKouchak, A. & Mirchi, A. (2016). “Iran’s socio-economic drought: challenges of a water-bankrupt nation”. Iranian studies, 49(6), 997-1016. https://doi.org/10.1080/00210862.2016.1259286
Mashhadi, A. & Rashidi, M. (2015). “The impact of sanctions imposed on Iran on the environment, energy and technology transfer from the perspective of international law”. Public Law Research, 16(46), 103-123. [In Persian]. https://journals.atu.ac.ir/article_1385.html
McLean, E. V. & Whang, T. (2021). “Economic sanctions and government spending adjustments: the case of disaster preparedness”. British Journal of Political Science, 51(1), 394-411. https://doi.org/10.1017/S0007123418000613
Mohammadi, T.; Farshadmomeni, F. & Sazeedeh, M. (2017). “The Effect of Corruption on Environmental Quality”. The Journal of Economic Studies and Policies, 4(1), 107-132. [In Persian]. https://economic.mofidu.ac.ir/article_32482.html?lang=en
Moteng, G.; Raghutla, C.; Njangang, H. & Nembot, L. N. (2023). “International sanctions and energy poverty in target developing countries”. Energy Policy, 179, 113629. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2023.113629
Olale, E.; Ochuodho, T. O.; Lantz, V. & El-Armali, J. (2018). “The environmental Kuznets curve model for greenhouse gas emissions in Canada”. Journal of Cleaner Production, 184, 859-868. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2018.02.178
Oryani, B.; Koo, Y.; Rezania, S. & Shafiee, A. (2021). “Barriers to renewable energy technologies penetration: Perspective in Iran”. Renewable Energy, 174, 971-983. https://doi.org/10.1016/j.renene.2021.04.052
Ou, W.; Dai, W. & Lv, Z. (2025). “The Impact of Economic Sanctions on the Environment of Target States: A Panel Data Analysis”. Polish Journal of Environmental Studies. https://doi.org/10.15244/pjoes/195792
Peksen, D. (2019). “When do imposed economic sanctions work? A critical review of the sanctions effectiveness literature”. Defence and Peace Economics, 30(6), 635-647. https://doi.org/10.1080/10242694.2019.1625250
Petrescu, I. (2016). “The effects of economic sanctions on the informal economy”. Management Dynamics in the Knowledge Economy, 4(4), 623-648. https://www.managementdynamics.ro/index.php/journal/article/view/198
Saberpour, A.; Akhavan Fard, M. & Masoud, G. (2021). “Impact of sanctions from the perspective of international environmental commitments with emphasis on Iran”. Medical Law Journal, 15, 417-434. [In Persian]. http://ijmedicallaw.ir/article-1-1078-en.html
Shahbaddaghi, R.; Moradi, M. & Gorjizadeh, D. (2023). “The impact of financial corruption on environmental sustainability in companies listed on the Tehran Stock Exchange”. Financial Economics, 17(62), 15-34. [In Persian]. https://journals.iau.ir/article_700116.html
Tawiah, V.; Zakari, A. & Alvarado, R. (2024). “Effect of corruption on green growth. Environment”. Environment, Development and Sustainability, 26(4), 10429-10459. https://doi.org/10.1007/s10668-023-03152-w
Tenenhaus, M.; Vinzi, V. E.; Chatelin, Y. M. & Lauro, C. (2005). “PLS path modeling”. Computational Statistics & Data Analysis, 48(1), 159-205. https://doi.org/10.1016/j.csda.2004.03.005
Teorell, J.; Sundström, A.; Holmberg, S.; Rothstein, B.; Alvarado Pachon, N. & Dalli, C. M. (2023). The Quality of Government Standard Dataset, version Jan21. University of Gothenburg: The Quality of Government Institute. https://www.gu.se/en/quality-government/qog-data/data-downloads
Tran, H. M. T.; Nguyen, M. H. & Le, H. T. (2022). “The impacts of global economic sanctions on corruption: A global analysis”. Global Economy Journal, 22(04), 2350013. https://doi.org/10.1142/S2194565923500136
Tran, M. H. & Doan, N. T. (2022). “Are economic sanctions a barrier to trade in environmental goods? The international evidence”.  Economics, 9(2), 211-220. https://ideas.repec.org/a/pkp/teafle/v9y2022i2p211-220id3118.html
Wen, L. & Li, Z. (2019). “Driving forces of national and regional CO2 emissions in China combined IPAT-E and PLS-SEM model”. Science of the Total Environment, 690, 237-247. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2019.06.370
Wintrobe, R. (1990). “The tinpot and the totalitarian: An economic theory of dictatorship”. American political science review, 84(3), 849-872. https://doi.org/10.2307/1962769
Wirayuda, A. A. B.; Al-Mahrezi, A. & Chan, M. F. (2023). “Factors impacting life expectancy in Bahrain: evidence from 1971 to 2020 Data”. International Journal of Social Determinants of Health and Health Services, 53(1), 74-84. https://doi.org/10.1177/00207314221129052
World Bank (2024). World Bank Indicators. https://data.worldbank.org/indicator
مطالعات اقتصاد بخش عمومی
دوره 4، شماره 2
شهریور 1404
صفحه 347-374

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 14 دی 1403
  • تاریخ بازنگری: 06 اردیبهشت 1404
  • تاریخ پذیرش: 07 اردیبهشت 1404

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار