شناسایی و تحلیل گلوگاه‌های توسعۀ صنعتی در ایران به‌عنوان چالشی در توازن قدرت و نظم جدید اقتصاد جهانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار مدیریت، دانشکدۀ مدیریت و حسابداری، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران.

چکیده

شرکت‌های تولیدی و صنعتی پیشرفته و نوآور بستر و پیشران توسعۀ صنعتی و اقتصادی هر کشور را در جهان ‏تشکیل می‌دهد. پژوهش حاضر با هدف بررسی جامع گلوگاه‌های توسعۀ صنعتی در توازن قدرت و نظم جدید اقتصاد جهانی انجام شده است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر نحوۀ گردآوری و تحلیل داده‌ها، توصیفی-تحلیلی است.‏‌ جمع‌آوری داده‌ها از طریق مرور مقالات مرتبط با تحولات صنعت و توسعة صنعتی در ایران و با ابزار کتابخانه‌ای انجام شده است. روش تجزیه و تحلیل داده‌ها ‌از ‌نوع‌ ‌تحلیل محتوا ‌است‌ که ‌طی ‌آن‌، با‌ رجوع به اسناد علمی و وب‌گردی ‌و‌ جست‌وجوی ‌واژه‌های مرتبط و ‌‌مترادفات آن، اسناد ‌تحلیل مضمون شده است. در این تحقیق، با مطالعۀ ادبیات تحقیق، مقوله‌ها، ‏مؤلفه‌ها و عوامل مهم گلوگاه‌های توسعۀ صنعتی ‏شناسایی و مطرح شده است. بر اساس نتایج پژوهش، گلوگاه‌های توسعۀ صنعتی در ایران عبارت است از: ضعف در انتصابات مدیریت دولتی و غیردولتی در بخش‌هایی از صنعت، گمرک، اقتصاد که به تبع آن‌ها برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری، تحقیق و توسعه، نظارت و کنترل و رقابت در کشور مختل خواهد شد. اگر این گلوگاه‌ها مدنظر قرار گیرند و از فرایند توسعه حذف شوند، کشور به توسعۀ صنعتی مطلوبی خواهد رسید.

کلیدواژه‌ها


احمدی، سیروس (1395). «تحلیل تاریخی موانع توسعۀ صنعتی ایران». راهبرد توسعه، 12 (46)، 21-36.
اخبار خودرو. (1395). «علل گرایش به کالای خارجی». انتشار آنلاین در 29/12/1395، کد خبر: 193023.
اقتصاد نیوز. (1397). «نگاهی به تاریخچۀ شکل‌گیری صنعت در ایران؛ موانع توسعۀ صنعتی در ایران». انتشار آنلاین در 29/04/۱۳۹۷، کد خبر: 227118.
بکر، هنک؛ ونکلی، فرانک. (1388). راهنمای بین‌المللی برآورد پیامدهای اجتماعی. ترجمۀ هادی جلیلی، تهران: جامعه‌شناسان.
پورسلیمی، مجتبی؛ هاشمیان، مجتبی؛ طباخیان، لیلی. (1395). «بررسی تأثیر جهان‌وطن‌گرایی بر نگرش نسبت به محصول داخلی به‌واسطة ملی‌گرایی مصرف‌کننده (از دید تئوری هویت اجتماعی)». مدیریت بازرگانی، 8 (4)، 795-810.
تودارو، مایکل. (1370). توسعۀ اقتصادی در جهان سوم. ترجمۀ غلامعلی فرجادی و حمید سهرابی، تهران: مرکز مدارک اقتصادی-اجتماعی وزارت برنامه و بودجه.
حسینی دولت‌آبادی، سید مهدی؛ طاهری‌فرد، علی. (1394). «اثر شوک مثبت نرخ ارز بر تولید ناخالص ملی». مجلس و راهبرد، 22 (81)، 171-186.
حسینی، روح‌الله. (1396). «تحلیل و ارزیابی نقش مدیریت در پیشرفت و توسعۀ صنعتی ایران: رویکرد اسلامی». یازدهمین کنگرۀ ملی پیشگامان پیشرفت، تهران.
حمیدی، فؤاد؛ براتی، آرش؛ صنعتی‌زاده، مهسا. (1400). «بررسی توسعۀ صنعتی و راهکارهای کاهش اثرات آن». چهارمین کنفرانس ‏بین‌المللی و پنجمین کنفرانس ملی عمران، معماری، هنر و طراحی شهری، تبریز.
خرمی، قاسم. (1401). «آسیب‌شناسی نهادی رویکرد دولت به توسعۀ صنعتی در جمهوری اسلامی ایران (1358 تا 1368)». دولت‌پژوهی، 8 (31)، 31-65.‏
زاغیان، محمد. (1401). «شناسایی سیاست‌های تجاری مناسب رشد تجارت درون صنعت». پژوهش‌های ‏اقتصاد صنعتی، 6 (21)، 67-81.
سلامی، حبیب‌الله. (1376). «مفاهیم و اندازه‌گیری بهره‌وری در کشاورزی». اقتصاد کشاورزی و توسعه، 5 (18)، 7-31.
سلطانی، ابراهیم. (1374). تجزیه و تحلیل علل عمدۀ گرایش مصرف‌کنندگان تهرانی به کالاهای خارجی. پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد مدیریت بازرگانی، دانشگاه تربیت مدرس.
شریف‌زادگان، محمدحسین؛ نورایی، همایون. (1394). «بررسی تحولات صنعت و توسعۀ صنعتی در ایران به منظور ‏آسیب‌شناسی توسعۀ صنعتی ایران». پژوهشنامۀ تاریخ اجتماعی و اقتصادی، 4 (1)، 37-60.‏
صادقی، سید کمال؛ گرشاسبی فخر، سعید، رنجپور، رضا؛ متفکر آزاد، محمدعلی؛ اسدزاده، احمد. (1396). «بررسی تأثیر سرمایۀ فرهنگی بر تولید ناخالص داخلی در استان‌های ایران». مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، 6 (23)، 231-254.
صفری، احرام؛ صیادی، محمدکاظم. (1401). «شناسایی و اولویت‌بندی عوامل کلیدی موفقیت پژوهشگاه‌های حوزۀ فناوری ارتباطات و اطلاعات در ایران». مدیریت توسعۀ فناوری، 10 (1)، 157-184.
فاضلی، محمد؛ و همکاران. (1387). پیامدهای اجتماعی و فرهنگی استقرار نفت و گاز در جزیرۀ خارگ، شناخت وضع موجود، علت‌یابی مسائل و راهکارهای حل مشکلات. مؤسسۀ مطالعات بین‌المللی انرژی.
مقسم، یاسر؛ سعیدی، پرویز؛ دیده‌خانی، حسین؛ مهرابیان، احمد. (1398). «توسعۀ کسب‌وکارهای تولیدی کوچک و ‏متوسط بر پایۀ تأثیرپذیری از عملکرد و نوآوری در فناوری». مدیریت توسعۀ فناوری، 7 (1), 163-194.
مهدوی ابوالقاسم؛ عزیزمحمدلو، حمید. (1398). «عوامل مؤثر بر پایداری و فراگیری توسعۀ صنعتی در ایران: رویکرد همگرایی و الگوی تصحیح خطای برداری». پژوهش‌های اقتصادی (رشد و توسعۀ پایدار)، ۱۹ (۲)، ۱-۳۴.
مهدوی، ابوالقاسم؛ مهربانی، وحید. (1390). «قانون کار و توسعۀ صنعتی در اقتصاد ایران». راهبرد، 20 (4) 233-246.
موحد، مجید؛ عنایت، حلیمه؛ پورنعمت، آرش. (1387). «بررسی رابطۀ میان سرمایۀ اجتماعی و مشارکت سیاسی زنان»، پژوهشنامۀ علوم انسانی و اجتماعی، 8 (1)، 162-190.
نجفی کانی، علی‌اکبر؛ متوسلی، بهنام. (1393). «نقش شهرک‌های صنعتی در توسعۀ اقتصادی و اجتماعی شهری و منطقه‌ای؛ مورد شهر مهریز». نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 6 (4), 128-142.
نوروززاده، عباس؛ موغلی، مرضیه؛ خرم‌بخت، احمدعلی. (1400). «بررسی تأثیر زیست‌محیطی و اجتماعی توسعۀ صنعتی (مطالعۀ موردی: شهر تهران)». علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، 23 (5)، 112-123.
References:
Ahmadi, S. (2016). “Historical Analysis of Obstacles to Iran's Industrial Development”. Development ‎Strategy, 12 (46), 21-36. [In Persian].
Aiyedogbon, J. O. & Anyanwu, S. O. (2015). “Macroeconomic Determinants of Industrial ‎Development in Nigeria”. Nile Journal of Business and Economics‏‎. 1 (1), 37-46.
Ajmair, M. & Hussain, Kh. (2017). “Determinants of Industrial Sector Growth in Pakistan”. Journal of Poverty, Investment and Development, 34, 15-23.
Akpan, E. S. & Eweke, O. G. (2017). “Foreign Direct Investment and Industrial Sector ‎Performance: Assessing the Long-Run Implication on Economic Growth in Nigeria”. Journal of ‎Mathematical Finance, 7 (2), 391-411‎.
Bakhtiari P.; Dehghanizadeh, M. (2013). “The Role of Industrial Activities in Economic Development of Data Model Approach (Derived from Urban Areas)”. Journal of Planning and Budget Research. 18 (2), 79-59. [In Persian].
Becker, H. & Vanclay, F. (2009). The International Social Impact Assesment, Translated by Hadi Jalili, Tehran: Sociologists publication. [In Persian].
Bucci, A. & Segre, G. (2011). “Culture and Human Capital in a Two-Sector Endogenous Growth Model”. Research in Economics, 65 (4), 279-293.
Fazeli, M. et al. (2008). Social and Cultural Reports on the Establishment of Oil and Gas in Kharg Island, Understanding the Situation, the Causes of Problems and Problem Solving Solutions. Institute of International Energy Studies. [In Persian].
Hahn, E. (2007). “The Impact of Exchange Rate Shocks on Sectoral Activity and Prices in the Euro Area”. Working Paper Series, 796, European Central Bank.
Hamidi, F.; Barati, A. & Sanetizadeh, M. (2021). “Investigating Industrial Development and Solutions to reduce its Effects”. The 4th International Conference and the 5th National Conference ‎on Civil Engineering, Architecture, Art and Urban Design, Tabriz. [In Persian].
Hosseini Dolatabadi, S. M. & Taherifard, A. (2014). “The Effect of A Positive Exchange Rate ‎Shock on the Gross National Product”. Majlis and Strategy Quarterly, 22, (81), 171-186. [In Persian].
Hosseini, R. (2016). “Analysis and Evaluation of the Role of Management in the Progress ‎and Industrial Development of Iran: Islamic Approach”. The 11th Congress of Pioneers of Progress, ‎Tehran. [In Persian].
Khorrami, Q. (2022). “Institutional Pathology of the Government’s Approach to Industrial Development in the Islamic Republic of Iran (1979-1989)”. State Studies, 8 (31), 31-65. [In Persian].
Kimura, F. & Silva Chang, M., (2016). “Industrialization and Poverty Reduction in East Asia, Internal Labor Movements Matter”. Journal of Asian Economics, 48, 23-37.
Kyaw, A. (2008). “Financing Small and Medium Enterprises in Myanmar”, IDE Discussion paper, 148.‎
Mahdavi, A. & Azzizmohammadlou H. (2019). “Determinants of the Inclusiveness and Sustainability ‎of Industrial Development in Iran: Co-integration Approach and Vector Error Correction Model”. The Economic Research (Sustainable Growth and Development), 19 (2), 1-34‏. [In Persian].
Mahdavi, A. & Mehrabani, V. (2011). Labor law and industrial development in Iran's Economy”. Strategy, 20, (61), 246-233. [In Persian].
Martinaitytė, E. and Kregždaitė, R. (2015). “The Factors of Creative Industries Development in Nowadays Stage”. Journal of Scientific Papers Economics‏ &‎ Sociology, 8 (1), 56-71‎.
Moghasem, Y.; Saeedi, P.; Didekhani, H. & Mehrabian, A. (2018). “Development of Small and Medium Manufacturing Businesses Based on Effectiveness of Performance and Innovation in Technology”. Technology Development Management Quarterly, 7 (1), 163-194. [In Persian].
Movahed, M.; Enayat, H. & Pournemat, A. (2008). “Investigating the Relationship between Social Capital and Women's Political Participation”. Journal of Humanities and Social Sciences, 8, (1), 162-190. [In Persian].
Najafi Kani, A. A. & Motevasseli, B. (2014). “The Role of Industrial Towns in the Economic and Social Development of the City and the Region; Mehriz City”. Scientific and Research Quarterly ‎of New Approaches in Human Geography, 6 (4), 128-142.‎‏ [In Persian].
Nowruzzadeh, A.; Moghli, M. & Khorram Bakht, A. A. (2021). “Investigating the Environmental and Social Impact of Industrial Development (Case Study: Tehran)”. Environmental Science and Technology, 23 (5), 112-123. [In Persian].
Otalu, J. A. & Anderu, K. S. (2015). “An Assessment of the Determinants of Industrial Sector Growth in Nigeria”. Journal of Research in Business and Management, 3 (7), 1-9‎
 
Poursalimi, M.; Hashemian, M. & Tabakhian, L. (2016). “Investigating the Effect of Cosmopolitanism on the Attitude Towards the Domestic Product through Consumer Nationalism ‎‎(from the Perspective of Social Identity Theory)”, Business Management,
8 (4), 795-810. [In Persian].
 
Reynolds, P. D.; Hay, M. & Camp, S. M. (2010). “Global Entrepreneurship Monitor”. Executive Report, Kauffman Center for Entrepreneurial Leadership, Babson College.
Sadeghi, S. K.; Gershasabi Fakhr, S.; Ranjpour, R.; Motafkerazad, M. A. & Asadzade, A. (2017). “Investigating the Effect of Cultural Capital on the Gross Domestic Product in the Provinces of Iran”. Iranian Applied Economic Studies Quarterly, 6 (23), 231-254.‎ [In Persian].
Safari, A. & Sayadi, M. K. (2022). “Identifying and Prioritizing the Key Success Factors of Research Institutes in the Field of Communication and Information Technology in Iran”. Technology Development Management Quarterly, 10 (1), 157-184. [In Persian].
Salami, H. (1996). “Concepts and Measurement of Productivity in Agriculture”. Agricultural Economics and Development Quarterly, 5 (18), 7-31. [In Persian].
Scott, L. B.; Gerald, P. D. & Robert, T. (2008). “How important are Capital and Total Factor Productivity for Economic Growth”. Economic Inquiry, 44 (1), 23-49.
Sharifzadegan, M. H. & Nouraei, H. (2014). “Investigating Industrial Developments and Industrial Development in Iran in Order to Analyze Iran's Industrial Development”. Journal of Social and Economic History, 4 (1), 37-60. [In Persian].
Soltani, I. (1995). Analysis of the Main Reasons for the Tendency of Consumers from Tehran to Foreign Goods. Master's Thesis of Business Administration, Tarbiat Modares University. [In Persian].
Soo, K. T. (2016). “Intra‐Industry Trade: A Krugman–Ricardo Model and Data”. Economica, 83 (330), 338-355.
Todaro, M. (1991). Economic Development in the Third World. Translated by Farjadi, Gh. A & Sohrabi, H., Tehran: Publications of the Program and Budget Organization.
Tran, T. & Doan, T. (2010). “Industrialization, Economic and Employment Structure Changes in Vietnam during Economic Transition”. MPRA Paper (Munich Personal RePEc Archive), 26979, 1-14.
United Nations Industrial Development Organization. (2016). Industrial Development Report: ‎The Role of Technology and Innovation in Inclusive and Sustainable Industrial Development. ‎Vienna.‎
Velu, Chander. (2015), “Business Model Innovation and Third-Party Alliance on the Survival of New Firms”. Technovation, 35, 1-11.
Zaghian, M. (2022). “Identifying Business Policies Suitable for Business Growth within the Industry”. Scientific Quarterly of Industrial Economics Research, 6 (21), 67-81. [In Persian].
Zhang, Y.; Shukuan Z. & Xiaobo, X. (2016). “Business Model Innovation: An Integrated Approach Based on Elements and Functions”. Information Technology and Management, 17, (3), 303-310‎‏.‏
www.eghtesadnews.com