بررسی تأثیر نقش دولت بر مهاجرت بین‌استانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار اقتصاد شهری و منطقه‌ای، گروه اقتصاد، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اراک، اراک، ایران.

2 استادیار اقتصاد، گروه اقتصاد، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اراک، اراک، ایران.

چکیده

امروزه مهاجرت از مهم‌ترین پدیده‌های در حال رشد در جهان است که بر روابط و مناسبات بین انسان‌ها، جوامع و دولت‌ها در مناطق مبدأ و مقصد تأثیرات چشمگیری می‌گذارد. با توجه به بالا بودن سهم دولت از اقتصاد ایران، دولت نقش بسیار مهمی بر مهاجرت افراد دارد. در کنار این پدیدۀ مهم، مفهوم دیگری به نام توسعۀ اقتصادی وجود دارد که آن را می‌توان از مهم‌ترین اهداف دولت در سطوح مختلف سیاسی و حتی بین‌المللی دانست. با توجه به اینکه اهداف اصلی توسعۀ اقتصادی افزایش رفاه اجتماعی، کاهش فقر، ایجاد عدالت اجتماعی، ایجاد اشتغال، توزیع مناسب درآمد و... است، می‌توان انتظار داشت این عوامل انگیزه‌ای برای مهاجرت افراد از مناطقی با توسعۀ اقتصادی کمتر به مناطقی با توسعۀ اقتصادی بیشتر باشد. بنابراین، با توجه به اهمیت موضوع مطرح‌شده، در این پژوهش سعی شده تا به بررسی تأثیر عوامل اقتصادی و محیطی بر مهاجرت و همچنین عوامل مؤثر بر توسعۀ اقتصادی در استان‌های ایران پرداخته شود. برای این منظور از داده‌های مقطعی در سال 1395 استفاده شده است. با توجه به ارتباط مهم بین مهاجرت و توسعۀ اقتصادی، مدلی با دو معادلۀ خالص مهاجرت و شاخص توسعۀ اقتصادی، به‌صورت سیستم معادلات هم‌زمان طراحی و با روش 3SLS برآورد شده است. نتایج نشان می‌دهد مناطق با توسعۀ اقتصادی بیشتر و سرمایۀ انسانی خلاق عاملی برای جذب مهاجران به شمار می‌آید. در حالی که آلودگی محیط‌زیست دارای اثر منفی بر میزان خالص مهاجرت است. همچنین نتایج نشان می‌دهد استان‌هایی که به سمت صنعتی شدن حرکت کرده‌اند و نرخ باسوادی در آن‌ها بیشتر است، توسعه‌یافته‌تر هستند.

کلیدواژه‌ها


بهشتی، محمدباقر، (1389). توسعۀ اقتصادی ایران. تبریز، انتشارات دانشگاه تبریز، چاپ دوم.
بیک‌محمدی، حسن؛ حاتمی، مجتبی. (1389). «تحلیل جغرافیایی روند مهاجرت در استان آذربایجان‌شرقی (85-1365)». فصلنامۀ آمایش محیط، 3(10)، 23-42.
جانتن، الهه؛ فلاحی، محمدعلی؛ سیفی، احمد. (1394). «بررسی عوامل مؤثر بر مهاجرت از کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه به کشور آمریکا». علوم اجتماعی (دانشگاه فردوسی مشهد)، 12(1)، 167-196.
رحمانی، تیمور؛ حسن‌زاده، ابراهیم. (1390). «اثر مهاجرت بر رشد اقتصادی و همگرایی منطقه‌ای در ایران». تحقیقات مدل‌سازی اقتصادی، 5، 1-19.
رحیمی، اکبر؛ واعظی، موسی؛ باکویی، مائده. (1398). «بررسی و تحلیل روند مهاجرت و عوامل مؤثر بر آن در شهرستان هریس». برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 9(34)، 108-116.
روزبهان، محمود. (1381). مبانی توسعۀ اقتصاد. تهران، تابان.
زاهدی، محمدجواد. (1393). توسعه و نابرابری. تهران، مازیار.
سرورزاده، سید کوروش؛ محمدی، حمید؛ دهباشی، وحید. (1392). «عوامل مؤثر اقتصادی، اجتماعی و بودجه‌های عمرانی دولت بر مهاجرت روستاییان در ایران». رفاه اجتماعی، 13(48)، 311-326.
سوری، علی. (1391). اقتصادسنجی: همراه با کاربرد نرم‌افزار Eviews7. تهران، فرهنگ‌شناسی.
عمرانی دولت بر مهاجرت روستاییان در ایران». رفاه اجتماعی، 13(48)، 311-326.
شریفی، نرگس؛ التجائی، ابراهیم. (1396). «رابطۀ مهاجرت ورودی و خروجی کل و تحصیل‌کرده با رشد اقتصادی: مطالعه‌ای میان‌کشوری». بررسی مسائل اقتصاد ایران، 4(1)، 115-134.
شهاب، محمدرضا؛ ناصر صدرآبادی، سیده مروه. (1393). «بررسی اثر سیاست‏هاى اقتصادی دولت بر کیفیت محیط‌زیست در کشورهاى منتخب». علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، 16(2)، 139-150.
عسگری، حشمت‌الله؛ تقوی، مهدی؛ عسکری، منوچهر؛ شاکری، عباس. (1387). «بررسی علل فرار مغزها از کشورهای در حال توسعه به کشورهای OECD در قالب مدل جاذبه». اقتصاد مقداری، 5(2)، 1-22.
مظفری، زانا؛ قادری، سامان. (1400). «نقش سرمایۀ انسانی در صنعتی شدن اقتصاد ایران؛ کاربردهای منطق فازی و GMM در سری‌های زمانی». پژوهش‌های اقتصاد صنعتی، 5(17)، 45-58.
معلمی، بهرام. (1363). «نقش دولت در توسعۀ منطقه‌ای». گزیده مسائل اقتصادی-اجتماعی، 36 و 37، 6-20.
References:
Asgari, H, Taghavi, M, Askari, M, Shakeri, A. (2008). “Investigating the Causes of Brain Drain from Developing Countries to OECD Countries in the form of Gravity Model”. Quantitative Economics, 5(2), 1-22. [In Persian].
Beckerman, W. (1992). “Economic Growth and the Environment: Whose Growth? Whose Environment?” World Development, 20(4), 481-496.
Beheshti, M. B. (2010). Economic development of Iran. Tabriz University. [In Persian].
Beykmohamadi, H. & Hatami, M. (2010). “A Geographical Analysis of Emigration Trend in East Azarbayejan Province (1365 to 1385)”. Environmental Based Territorial Planning (Amayesh), 3(10), 23-42. [In Persian].
Borjas, G. (1987). “Self-selection and the Earnings of Migrants”. American Economic Review, 77, 531-553.
Breusch, T. S. & Pagan, A. R. (1980). “The Lagrange Multiplier Test and its Applications to Model Specification in Econometrics”. The Review of Economic Studies, 47(1), 239-253.
Czaika, M. & De Haas, H. (2011). Determinants of Migration to the UK, the Migration Observatory Briefing. COMPAS, University of Oxford, U.K.
Farah, N. Zafar, M. I. & Nawaz, N. (2012). “Socio-Economic and Cultural Factors Affecting Migration Behavior in District Faisalabad, Pakistan”. Pakistan Journal of Life & Social Sciences, 10(1), 28-32.
Funke, M. & Niebuhr, A. (2005). “Threshold Effects and Regional Economic Growth - Evidence from West Germany”. Economic Modelling, 22(1), 61-80.
Girsberger, M. E. Méangob, R. & Méangob, H. (2020). “Regional Migration and Wage Inequality in the West African Economic and Monetary Union”. Journal of Comparative Economics, 48(2), 385-404.
Greenwood, J. M. (2008). “Family and Sex-specific U.S. Immigration from Europe, 1870-1910: A Panel Data Study of Rates and Composition”. Economic History, 45, 356-382.
Harris, J. R. & Todaro, M. P. (1970). “Migration, Unemployment and Development: A Two-sector Analysis”. American Economic Review, 60, 126-142.
Jantan, E., Falahi, M. A., & Seifi, A. (2015). The Determinants of Migration from Developed and Developing Countries to the U.S. Journal of Social Sciences Ferdowsi University of Mashhad, 12(1), 167-196. [In Persian].
Karemera, D. Iwuagwu Oguledo, V. & Davis, B. (2000). “A Gravity Model Analysis of International Migration to North America”. Applied Economics, 32(13), 1745-1755.
Klöcker, J. A. & Daumann, F. (2022). “What Drives Migration to Germany? A Panel Data Analysis”. Research in Economics. In Press.
Lee, E. S. (1966). “A Theory of Migration”. Demography, 3, 47-57.
Mayda, A. M. (2010). “International Migration: A Panel Data Analysis of the Determinants of Bilateral Flows”. Journal of Population Economics, 23(4), 1249-1274.
Moalemi, B. (1984). “The Role of the government in Regional Development”. Selection of Socio-Economic, 36 & 37, 6-20. [In Persian].
Mozaffari, Z. & Ghaderi, S. (2021). “The Role of Human Capital in the Industrialization of Iranian Economy; Applications of Fuzzy Logic and GMM in Time Series”. Industrial Economics Research Quarterly, 5(17), 45-58. [In Persian].
Nafziger, E. W. (2006). The Economics of Developing Countries. 4 edition, Cambridge University press.
Pacheco, G. Rossouw. S. & Lewer, J. (2011). “Do Non-Economic Quality of Life Factors Drive Immigration?” Social Indicators Research, 110(1), 1-15.
Rahimi, A. & Bakooyi, M. (2019). “The Study of Migration Trends and Effective Factors in Harris County”. Regional Planning, 9(34), 108-116. [In Persian].
Rahmani, T. Hasanzadeh, E. (2011). “Migration, Economic Growth and Regional Convergence in Iran”. Journal of Economic Modeling Research, 2(5), 1-19. [In Persian].
Rebhun, U. & Raveh. A. (2006). The Spatial Distribution of Quality of Life in the United States and Interstate Migration, 1965-1970 and 1985-1990”. Social Indicators Research, 78(1), 137-178.
Rouzbahan, M. (2011). Basics of Economic Development. Tehran, Taban. [In Persian].
Sarvarzadeh, K. Mohammadi, H. & Dehbashi, V. (2013). “Investigation on Economic, Social Effective Factors and Government Infrastructural Budgets on Rural Migration in Iran”. Social Welfare Quarterly, 13(48), 311-325. [In Persian].
Shahab, M. & Naser sadrabad, S. M. (2014). “Investigating the Effect of Economic Policies of Government on Environmental Quality in Elected Countries”. Journal of Environmental Science and Technology, 16(2), 139-150. [In Persian].
Sharifi, N. & Eltejaei, E. (2017). “Immigration and Emigration, Total and Educated, and Economic Growth: A Cross-Country Study”. Journal of Iranian Economic Issues, 4(1), 115-134. [In Persian].
Souri, A. (2011). Econometrics: Along with the Eviews7 Software. Tehran, Culture studies. [In Persian].
Van der Waal, J. (2013). “Foreign Direct Investment and International Migration to Dutch Cities”. Urban Studies, 50, 294-311.
Wang, H. & Guo, F. (2023). “City-level Socioeconomic Divergence, Air Pollution Differentials and Internal Migration in China: Migrants vs Talent Migrants”. Cities, 133, 104116.
Zahedi, M. J. (2014). Development and Inequality. Tehran, Maziar. [In Persian].