تحلیل نقش اقتصاد زیرزمینی در رفاه اقتصادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه اقتصاد، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

2 کارشناس ارشد، گروه اقتصاد، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

چکیده

افزایش رفاه بشری به‌عنوان یکی از اولویت‌های توسعۀ اقتصادی مستلزم شناسایی درآمدهای بالقوۀ دولت است. با توجه به چنین ضرورتی، هدف پژوهش حاضر بررسی نقش اقتصاد زیرزمینی بر رفاه اقتصادی در ایران در بازۀ زمانی ۱۳۵۵ تا ۱۴۰۰ است. بدین منظور، حجم اقتصاد زیرزمینی با روش میمیک و الگوی پژوهش با روش خودرگرسیونی با وقفه‌های توزیعی برآورد شد. برآورد حجم اقتصاد زیرزمینی نشان می‌دهد که طی ۴۶ سال موردبررسی، میانگین اندازۀ نسبی حجم اقتصاد زیرزمینی برابر با ۷/۱۵ درصد است. همچنین از شاخص ترکیبی رفاه در این پژوهش استفاده شده که دارای میانگین ۹/ ۱۲۵ در دورۀ زمانی پژوهش است. یافته‌های حاصل از برآورد الگو حاکی از آن است که در بلندمدت اقتصاد زیرزمینی، تورم و رشد نرخ ارز (دلار) بازار آزاد تأثیری معکوس بر رفاه اقتصادی دارند. اندازۀ دولت نیز به‌طور U شکل معکوس بر رفاه اقتصادی اثرگذر است؛ به‌نحوی که اندازۀ بهینۀ دولت در اثرگذاری بر رفاه اقتصادی ۸/۱۴ درصد است و بالاتر از آن به کاهش رفاه اقتصادی منجر می‌شود.

کلیدواژه‌ها


ابریشمی، حمید؛ مهرآرا، محسن؛ هیبتی، نازلی. (1386). «بررسی واکنش متقارن اقتصاد زیرزمینی به تغییرات مالیات». تحقیقات اقتصادی، 42(2)، 1-19.
اسدالله‌زاده بالی، سید رستم؛ دامن‌کشیده، مرجان؛ هادی‌نژاد، منیژه؛ گرائی‌نژاد، غلامرضا؛ مؤمنی وصالیان، هوشنگ. (1398). «نگرشی بر ارتباط میان بار مالیاتی و اثرگذاری آن بر اقتصاد پنهان در ایران (رهیافتی از الگوی ARDL)». اقتصاد مالی، 13(49)، 131-152.
اسفندیاری، علی‌اصغر؛ جمال‌منش، آرش. (1381). «اقتصاد زیرزمینی و تأثیر آن بر اقتصاد ملی». پژوهش‌نامۀ اقتصادی، 2(6)، 13-48.
آرمان‌مهر، محمدرضا؛ فرهمندمنش، آسیه. (1396). «بررسی اثر تغییرات قیمت بر رفاه خانوارهای شهری به تفکیک دهک‌های درآمدی و گروه‌های کالایی». مدل‌سازی اقتصادی، 11(39)، 49-74.
بختیاری، صادق؛ رنجبر، همایون؛ قربانی، سمیه. (1391). «شاخص ترکیبی رفاه اقتصادی و اندازه‌گیری آن برای منتخبی از کشورهای در حال توسعه». پژوهش‌های رشد و توسعۀ اقتصادی، 3(9)، 41-58.
پورفتحی، نغمه؛ کفایی، سید محمدعلی. (1399). «بررسی اثرگذاری نحوۀ تعیین نرخ ارز بر رفاه اقتصادی». اقتصاد مالی (اقتصاد مالی و توسعه)، 14(53)، 97-131.
تشکینی، احمد. (1384). اقتصادسنجی کاربردی به کمک Microfit. تهران: دیباگران تهران.
حری، حمیدرضا؛ جلایی، سید عبدالمجید؛ لشکری، مریم. (1399). «بررسی تأثیر چرخه‌های تجاری بر شاخص رفاه اقتصادی در ایران». پژوهش‌های اقتصادی ایران، 25(82 )، 149-172.
حق‌نژاد، امین؛ فراهتی، محبوبه. (1399). «ارتباط میان رشد اقتصادی، مصرف انرژی و اقتصاد سایه در ایران». بررسی مسائل اقتصاد ایران، 7(2)، 89-120.
راغفر، حسین؛ موسوی، میرحسین؛ افروزکلاردهی، الهه؛ فولادی، معصومه. (1395). «بررسی اثرات سیاست‌های مالیاتی بر رفاه مصرف‌کننده در قالب الگوی تعادل عمومی نسل‌های همپوش (OLG)». پژوهش‌نامۀ مالیات، 24(31)، 31-58.
زروکی، شهریار؛ ازوجی، حسنا؛ ساداتی امیری، سیده رقیه. (۱۳۹۷). «تحلیل نقش توریسم بر رفاه اقتصادی با روش داده‌های تابلویی». برنامه‌ریزی و توسعۀ گردشگری، 7(26)، ۹۶-۱۲۱.
شهاب، محمدرضا؛ پژویان، جمشید. (1394). «ارتباط بین اقتصاد سایه‌ای و رشد اقتصادی: یک تحلیل تجربی با استفاده از سیستم معادله‌های پنل هم‌زمان». اقتصاد مالی (اقتصاد مالی و توسعه)، 9(30)، 1-27.
عباسیان، عزت‌اله؛ نسرین‌دوست، میثم. (1391). اقتصاد رفاه. تهران: نور علم.
معلمی، مژگان؛ قاسمی، محمدرضا؛ کریم‌زاده، هدایت. (1393). «اندازۀ بهینۀ دولت از منظر دستیابی به حداکثر رفاه اقتصادی در ایران». اقتصاد پولی، 21(7)، 127-155.
مؤتمنی، مانی. (1398). «برآورد درآمد غیررسمی در صنایع کارخانه‌ای ایران». تحقیقات اقتصادی، 54(3)، 771-786.
ناصر بافقی، مهدیه؛ دهقان تفتی، محمدعلی. (1395). «مقایسۀ تطبیقی تأثیر تورم بر رفاه اقتصادی برخی از کشورهای عضو اوپک». همایش پژوهش‌های مدیریت و علوم انسانی در ایران، تهران.
References:
Abbasian, E. & Nasrin-doost, M. (2011). Welfare Economy. First edition, Nooreelm Publication, Tehran. [In Persian].
Abrishami, H.; Mehr-ara, M. & Heybati, N. (2007). “Investigating the Symmetrical Response of the Underground Economy to Tax Changes”.  Journal of Economic Research (Tahghighat- E- Eghtesadi), 42(2), 1-19. [In Persian].
Arman mehr, M. & Farahmand manesh, A. (2017). “Studying the Effect of Price Changes on the Welfare of Urban Households Disaggregated by Income Deciles and Commodity Groups”. Economical Modeling, 11(39), 49-74. [In Persian].
Asadollehzadeh bali, S. R.; Daman keshideh, M.; Hadinejad, M.; Grai-nejad, Gh. & Momeni vesalian, H.  (2018). “An Attitude on the Relationship between the Tax Burden and its Effect on the Hidden Economy in Iran (An ARDL Model Approach)”. Financial Economics, 13(49), 131-152. [In Persian].
Ashraf, I. & Ali, A. (2018). “Socio-economic Well-being and Women Status in Pakistan: An Empirical Analysis”. Bulletin of Business and Economics (BBE), 7(2), 46-58.
Bakhtiari, S.; Ranjbar, H. & Ghorbani, S. (2013). “Composite Index of Economic Well-being and its Measurement for Selected Developing Countries”. Economic Growth and Development Research, 3(9), 58-41. [In Persian].
Bastani, S. & Waldenström, D. (2018). “How Should Capital be taxed? Theory and Evidence from Sweden”. IZA Discussion Papers, No. 11475. Institute of Labor Economics (IZA), Bonn.
Bilan, Y.; Mishchuk, H.; Samoliuk, N. & Yurchyk, H. (2020). “Impact of Income Distribution on Social and Economic Well-being of the State”. Sustainability, 12(1), 429.‏
Davis, A. (2009). “Human Development and the Optimal Size of Government”. Journal of Socio- Economic, 38, 326-330.
Edeme, R. K. & Okafor, C. J. (2017). “Exchange Rate Fluctuations and Household Welfare in Nigeria”. Journal of Empirical Finance, 1, 384-401.
Esfandyari, A. & Jamal-manesh, A.  (2002). “Underground Economy and its Impact on the National Economy”.  Economics Research, 2(6), 13-48. [In Persian].
Haghnejad, A. & Farahati, M. (2020). “The Relationship between Economic Growth, Energy Consumption and Shadow Economy in Iran”. Journal of Iranian Economic Issues, 7(2), 89-120. [In Persian].
Hirschman, A. O. (1958). The Strategy of Economic Development. Yale University Press, New Haven.
Horry, H.; Jalae, S. A. & Lashkari, M. (2020). “Investigation the Effect of Business Cycle on the Index of Economic Well-being in Iran”. Iranian Journal of Economic Research, 25(82), 149-172. [In Persian].
Land, K. C. (1999). “Social Indicators”. In Encyclopedia of Sociology. Vol. 1, Edited by Borgatta, E. F. & Montgomery, R. J. V. New York, Macmillan, 2682-2690.
Law, C. H. & Soon, S. V. (2020). “The Impact of Inflation on Income Inequality: The Role of Institutional Quality”. Applied Economics Letters, 27(21), 1735-1738.
Little, Ian M. D. (2003). Economics and Politics. First editin, Oxford University Press, London.
Mara, E. R. (2021). “Drivers of the Shadow Economy in European Union Welfare States: A Panel Data Analysis”. Economic Analysis and Policy, 72, 309-325.
Menegaki, A. N.; Marques, A. C. & Fuinhas, J. A. (2017). “Redefining the Energy-growth Nexus with an Index for Sustainable Economic Welfare in Europe”. Energy, 141(C), 1254-1268.
Moallemi, M.; Ghasemi, M. R. & Karim-zadeh, H. (2014). “The Optimal Size of Government in Point of View Achieving Maximum Economic Welfare in Iran”. Monetary & Financial Economics, 21(7), 127-155. [In Persian].
Motameni, M. (2019). “Informal Income Estimation in Iranian Manufacture Industries”. Journal of Economic Research (Tahghighat- E- Eghtesadi), 54(3), 771-786. [In Persian].
Nasser bafghi, M. & Dehghan tafti, M. A. (2015). “Comparative Comparison of the Effect of Inflation on the Economic Well-Being of Some OPEC Member Countries”. Conference on Management and Human Sciences in Iran, Tehran. [In Persian].
Osberg, L. (1985). “The Measurement of Economic Well-Being”. In Approaches to Economic Well-Being. Vol. 26, Edited by Laider, D. for the Royal Commission on the Economic Union and Development Prospects for Canada, 49-89. Toronto: University of Toronto Press.
Osberg, L. & Sharpe, A. (2002). “An Index of Economic Well-being for Selected OECD Countries”. Review of Income and Wealth, 48(3), 291-316.
Oueslati, W. (2015). “Growth and Welfare Effects of Environmental Tax Reform and Public Spending Policy”. Economic Modelling, 45, 1-13.
Pourfathi, N. & Kafai, A. (2019). “Investigating the Effect of Determining the Exchange Rate on Economic Well-being”. Financial Economics, 14(53), 97-131. [In Persian].
Raghfar, H. Mousavi, M. Afroz Kelardehi, E. & Fouladi, M. (2016). “A Study of Tax Policy Effects on Consumers’ Welfare through Overlapping Generation Model”. Journal of Tax Reseach, 24(31), 31-58. [In Persian].
Salzman, J. (2003). “Methodological Issues Encountered in the Construction of Indices of Economic and Social Well-being”. In Annual Meeting of the Canadian Economics Association. Carleton University Ottawa, Ontario, Canada.
Shahab, M. & Pazhoyan, J. (2014). “The Relationship between Shadow Economy and Economic Growth: An Empirical Analysis by Using Simultaneous Panel Equations”. Financial Economics, 9(30), 1-27. [In Persian].
Sharpe, A. (1999). “A Survey of Indicators of Economic and Social Well-being”. Paper Prepared by the Centre for the Study of Living Standards for Canadian Policy Research Networks, www.csls.ca under reports.
Tashkini, A. (2004). Applied Econometrics with the Help of Microfit. Dibagaran Cultural and Artistic Institute of Tehran, Tehran. [In Persian].
Thomas, J. (1999). “Quantifying the Black Economy: Measurement without Theory Yet Again?” Economic Journal, 109(456), 381-389.
Zaroki, S. Ezoji, H. & Sadati amiri, S. R. (2018). “Analysis of the Role of Tourism on Economic Welfare Using Panel Data”. Journal of Tourism Planning and Development, 7(26), 96-121. [In Persian].